Οι έφηβοι... που αναζητούν τη δημοτικότητα
Το να είσαι γονιός εφήβου δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο οι έφηβοι αισθάνονται πιεσμένοι τόσο από τις αλλαγές του σώματος τους, όσο και από τις συναισθηματικές αλλαγές τους. Αυτή η ψυχική πίεση τους ωθεί να αναπτύσσουν τον δικό τους τρόπο σκέψης, την ιδεολογία τους, την συμπεριφορά τους, η οποία θα τους οδηγήσει στα επόμενα στάδια ανάπτυξης τους. Η επιδίωξη μιας ‘δημοτικότητας’ από την πλευρά του εφήβου και η επιθυμία του να ξεχωρίσει, συχνά λειτουργεί σαν «διαβατήριο» για την κοινωνική αναγνώρισή του ανάμεσα στις παρέες, στους φίλους, στους μαθητές, στους συνομήλικους. Ωστόσο, η έντονη ανάγκη του έφηβου για δημοφιλία, οδηγεί σε μια ψυχολογική εξόντωση και σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές στην μετέπειτα ενήλικη ζωή του. Πίσω από κάθε “playboy” κρύβεται συνήθως ένας ευαίσθητος και ανασφαλείς άνδρας, που επιζητά τη δική του ανελλιπή αναγνώριση μέσα από μια συνεχή κατάκτηση του άλλου. Η ανεξέλεγκτη κοινωνικοποίηση των έφηβων μπορεί να βοηθά στην είσπραξη της αγάπης -που συνήθως αναζητούν από τους γονείς- από πολλά και διαφορετικά άτομα όμως, δημιουργεί συχνά ψυχικές συγχύσεις και διαταραχές.
Η ανάγκη «Δημοτικότητας» από τους εφήβους
Οι έφηβοι, οι οποίοι φέρουν τη ταμπέλα του «δημοφιλή», τις περισσότερες φορές, λειτουργούν με τυποποιημένες συμπεριφορές προκειμένου να συνεχίσουν να είναι αγαπητοί και αποδεχτοί από τους άλλους. Έτσι, ορισμένοι έφηβοι ‘μονώνουν’ τα συναισθήματά τους προς αποφυγήν ενός ενδεχόμενου πόνου ή απογοήτευσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να ασκούν τρομερό έλεγχο στον εαυτό τους μη αφήνοντας να φανεί προς τα έξω κάτι δικό τους, αποκρύπτοντας τα συναισθήματα και τις προσωπικές τους σκέψεις, όχι μόνο από τους άλλους αλλά και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Πρόκειται για την υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς, η οποία προσφέρει στον έφηβο ένα είδος ψευδό-προστασίας αφού πετυχαίνει να μη «δεθεί» και να εμπλακεί συναισθηματικά με κανένα πρόσωπο. Η μετάβαση από την εφηβική στην ενήλικη ζωή, λόγω της έλλειψης ικανότητας έκφρασης των συναισθημάτων, δημιουργεί μια ψυχική δυσλειτουργία στο άτομο με κυρίαρχο το αίσθημα της μοναξιάς, της ενοχής και των συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Πώς φτάνει ένας έφηβος στη "σιωπή" των συναισθημάτων του
Η εξωτερίκευση των συναισθημάτων ενός ατόμου προϋποθέτει κατ’ αρχήν την αναγνώρισή τους. Συχνά, οι έφηβοι ήδη από την παιδική τους ηλικία «εκπαιδεύονται» να σιωπούν, προκειμένου να μην απογοητεύσουν τους γονείς ή να δείχνουν δυνατοί και αρεστοί στο περιβάλλον τους, με αποτέλεσμα να καταπιέζουν αυτό που αισθάνονται. Εκφράσεις εφήβων όπως π.χ. «δεν φοβάμαι το σκοτάδι», «δεν είμαι σπασικλάκι», «δεν κλαίω ποτέ» κ.ά. αποδεικνύουν ότι δεν αφήνουν να βγουν τα πραγματικά τους συναισθήματα. Αυτή η σιωπή έρχεται ως απόρροια της απογοήτευσης ή της ανασφάλειας που εισέπρατταν από το οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον τους. Κάθε φορά που ένας έφηβος εκφράζεται και λαμβάνει αδιαφορία, μη κατανόηση ή αποδοχή από τους γονείς ή τους συνομήλικούς του χτίζει μια «δημοσιότητα» γύρω από το όνομά του έτσι ώστε να ενισχύσει την αναγνώριση και την αυτό-αξία του. Η απορριπτική στάση των «μεγάλων-άλλων» οδηγεί τους έφηβους στην διαμόρφωση της παρακάτω πεποίθησης: «δε πρέπει να μιλάς για τον εαυτό σου και για αυτά που νιώθεις». Επομένως, οι έφηβοι εξαιτίας αυτής της πραγματικότητας, κατευθύνονται σε μια σιωπή των συναισθημάτων, όπου η μυστικοπάθεια πλέον θεωρείται ελκυστική και η ποθητή αυτή εφηβική στάση καταλήγει σε ένα τεμαχισμένο ενήλικο «εγώ».
Δημοτικότητα εφήβου και ναρκισσισμός
Η δημοτικότητα συνδέεται και με το «ναρκισσισμό», καθώς όσο πιο αναγνωρίσιμο είναι ένα άτομο μέσα σ’ ένα σύνολο, τόσο πιο εγωκεντρικά στοιχεία αναπτύσσει. Οι έφηβοι που επιδιώκουν να γίνουν δημοφιλείς, ενισχύουν ένα κομμάτι του ναρκισσισμού τους, «σκεπάζοντας» τα συναισθήματά, τους φόβους, τις ανάγκες τους πίσω από τον «μανδύα» της δημοφιλότητας. Τα ψυχολογικά συμπτώματα είναι ευερεθιστικότητα, έντονο άγχος, αϋπνίες, καταθλιπτικά επεισόδια κ.ά. Κατά την ενηλικίωσή τους ακολουθούν συχνά το πρότυπο της επαναλαμβανόμενης εναλλαγής συντρόφων, ως ένα είδος συναισθηματικής άμυνας, δημιουργώντας έτσι μια ημιτελή προσωπικότητα. Έτσι, οι εν λόγω έφηβοι που αναπτύσσουν μια συμπεριφορά προσαρμοσμένη σ’ ένα συγκεκριμένο ρόλο π.χ. του γόη, νταή, ασυμβίβαστου κ.ά, προκειμένου να έχουν την αποδοχή ή να ξεχωρίζουν, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα σε μια μελλοντική ψυχική ανάπτυξη τους.
Επιπλέον, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο έφηβοι που βιώσαν την δημοτικότητα, ως ενήλικοι να ψάχνουν να βρουν τον εαυτό τους μέσα από τη πραγματοποίηση μιας επιθυμίας, π.χ. την κατάκτηση πολλών και διαφορετικών προσώπων. Ο φόβος μήπως χάσουν το μεγαλείο του εαυτού τους, μέσω της συνύπαρξης με κάποιον σύντροφο, τους ωθεί να δυσκολεύονται στις ερωτικές τους σχέσεις. Εν κατακλείδι, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι οι νάρκισσοι και οι εγωκεντρικοί είναι οι τύποι ανθρώπων που παρόλο που φαινομενικά δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη προς τον εαυτό τους ουσιαστικά είναι αυτοί που ασχολούνται και φροντίζουν λιγότερο τον εαυτό τους, συγκριτικά με τους άλλους, καθώς γι αυτούς η ζωή τους περιγράφεται ως μία διαρκής φυγή.
Συμβουλές για τους εφήβους:
Μάθε να εκφράζεσαι σε όποια ηλικία και να είσαι. Έφηβος σημαίνει προετοιμασία για την ενήλικη ζωή, δηλαδή άνθρωπος ικανός να αποφασίζει αυτός για τη ζωή του και να ξέρει γιατί κάνει αυτές τις συγκεκριμένες επιλογές!
· Η απόκρυψη των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική διαταραχή.
· Το να ζεις μέσα σε μια αναλήθεια και έναν στρουθοκαμηλισμό οδηγεί και σε μία ψευδή εικόνα εαυτού.
· Ο πονεμένος εσωτερικός κόσμος δε δαμάζεται και ίσως ξεσπάσει σε σωματικά συμπτώματα.
· Η άγνοια της δική μας ταυτότητας μας εμποδίζει ταυτόχρονα να θέσουμε και τα όρια των συντρόφων μας.
· Η δημοτικότητα δεν παρουσιάζει πάντα ευεργετικές ιδιότητες. Οι άνθρωποι που δεν φέρουν την ταμπέλα του ΄δημοφιλή’ μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα αυτό που επιθυμούν.
· Αυτοί που είναι γνήσιοι στην ταυτότητά τους είναι ανθεκτικοί σε όλες τις συνθήκες και έχουν χώρο και χρόνο για να σκεφτούν και να οραματιστούν τι θέλουν να ζήσουν.
Συμβουλές για τους γονείς:
Οι γονείς συχνά μένουν εμβρόντητοι όταν συνειδητοποιήσουν τις αδυναμίες των παιδιών τους και το πλέγμα ψευδο-προστασίας που έχουν φτιάξει προκειμένου να τις συγκαλύψουν, έτσι είναι χρήσιμο:
· Να δίνετε πρωτοβουλίες στο παιδί σας και να λαμβάνετε υπόψη τις δικές του ιδέες και σκέψεις. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνετε να νιώθει το παιδί σημαντικό και ξεχωριστό.
· Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από τον έφηβο, λόγου χάρη να έχει σε όλα τα επίπεδα άριστη επίδοση.
· Να βάζετε όρια στα παιδιά, διότι κάθε φορά που θα βρεθεί κάποιο άτομο και θα θελήσει να τα οριοθετήσει, θα επαναστατήσουν καθώς θα έχουν την εντύπωση πως δεν αξίζουν τίποτα.
· Να μάθετε στα παιδιά σας να αγαπούν τον εαυτό τους, διεκδικώντας τα δικαιώματά τους.
· Η εφηβεία είναι δύσκολη περίοδος για τα παιδιά και για τους γονείς. Είναι λάθος οι γονείς να παίρνουν προσωπικά τις αναπτυξιακές δυσκολίες της εφηβείας. Είναι βασικό να σταθείτε σαν πραγματικοί ενήλικες που άλλωστε έχουν ανάγκη τα παιδιά
· Μην απορρίψετε το παιδί σας ποτέ, μην το κατηγορήσετε, απορρίψτε μονό τις πράξεις τους.
· Θα πρέπει να είστε σταθεροί αλλά ευέλικτοι. Όπως αλλάζει το παιδί σας έτσι θα πρέπει να αλλάζει και η δική σας στάση, δηλαδή να διαφοροποιείται σταδιακά. Για παράδειγμα, η αδυναμία της μητέρας ή του πατέρα μπορεί να παγιδεύσει τον έφηβο και να μην τον αφήσει να προχωρήσει προς την αυτονομία γιατί θα νιώσει ενοχές.
· Επισκεφτείτε έναν ψυχολόγο όταν αντιλήφθητε ότι το παιδί σας δεν εκδηλώνει τα συναισθήματά του. Η σχέση που θα δημιουργήσει το παιδί σας με τον/την ψυχολόγο είναι βασική.
· Αντί να χάνετε τον έλεγχο και να αρχίζετε να φωνάζετε στο παιδί σας, προτιμήστε να συζητήσετε μαζί του, π.χ. ακόμα και αν δε ζήτησε ο γιό/ η κόρη σας τη συναίνεση σας για να κάνει τατουάζ, εξηγήστε ότι το τατουάζ δεν είναι ο καλύτερος τρόπος που θα τον/την κάνει να ξεχωρίσει από τα άλλα παιδιά, θα μπορούσε να διακριθεί σε ένα άθλημα
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα
Comments